Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ κατάφερε στη 40λεπτη ομιλία του να συνοψίσει τις αρετές της δυτικής αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και να μας υπενθυμίσει τη μακρινή της συγγένεια με την αθηναϊκή δημοκρατία. Περιέγραψε επαρκώς και με σαφήνεια τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και τα οφέλη που προέκυψαν για τις δυτικές κοινωνίες. Καλοπροαίρετα σκεπτόμενος, υποθέτω ότι εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που είχε στη διάθεσή του, δεν πρόλαβε να αναφερθεί στις «παράπλευρες απώλειες» των πολιτών των χωρών του αναπτυσσόμενου κόσμου, που υπέφεραν από αιμοσταγή, διεφθαρμένα τυραννικά καθεστώτα, με τα οποία συναλλασσόταν (κι εξακολουθεί να συναλλάσσεται) η πολιτισμένη, δημοκρατική Δύση, ώστε να μπορεί να λεηλατεί τους πόρους τους προκειμένου να διατηρεί την ευημερία της.
Στη συνέχεια, ανέλαβε την υπεράσπιση της παγκοσμιοποίησης, εκθειάζοντας τη συνεισφορά της στην ελεύθερη διακίνηση αγαθών και ιδεών, καθώς και στη συμβολή της στην ευημερία περισσότερων πολιτών υποανάπτυκτων χωρών (εδώ ευτυχώς, πρόλαβε να τους αναφέρει!). Και πάλι όμως εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που είχε στη διάθεσή του, μόλις που πρόλαβε ν’αναφερθεί στις αδικίες που συνεπάγεται αυτό το σύστημα, καθώς και της ανισοκατανομής πλούτου που «άθελά» του προκάλεσε.
Προς τι όμως αυτή η ομιλία, που μας υπενθυμίζει ότι ακόμα και ο διάβολος χρειάζεται δικηγόρο; (Και στο πρόσωπο του χαρισματικού, ευγενούς και καλλιεργημένου Ομπάμα, βρήκε τον καλύτερο)
Ισως μπορέσουμε να το καταλάβουμε αν σκεφτούμε σε ποιον απευθύνεται. Προσπαθεί να προσεγγίσει τον δυτικό μικροαστό, ο οποίος στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες, καθώς και σε φθηνές απομιμήσεις τους, όπως η Ελλάδα, βλέπει τη ζωή του να καταρρέει.
Χρόνια πολλά χρειάστηκαν για να εθιστεί στην ιδέα ότι το ύψιστο δικαίωμα είναι αυτό της κατανάλωσης, της ελεύθερης πρόσβασης σε οποιοδήποτε αγαθό. Πείστηκε για τις θυσίες που έπρεπε να κάνει, προκειμένου να γίνει ανταγωνιστικότερος και παραγωγικότερος. Εβλεπε ξεκάθαρα την ανισοκατανομή πλούτου, άκουγε για τον πακτωλό χρημάτων που συσσωρεύονταν από τους λίγους και ισχυρούς σε offshore, αλλά δεν ενδιαφερόταν για μια πιο δίκαιη και πιο ανθρώπινη κοινωνία.
Ήθελε να μοιάσει κι αυτός στους λίγους, τους εκλεκτούς. Αρκούνταν στο να δανείζεται για ν’ απολαμβάνει κι αυτός ένα μικρό μέρος της χλιδής. Τώρα λοιπόν που υπάρχουν πλέον αρκετοί σαν κι αυτόν σε χώρες πέραν της Δύσης, οι οποίοι διεκδικούν και κατακτούν το δικαίωμα στο ίδιο «όνειρο», το σύστημα που τον ανέχτηκε όσο του ήταν χρήσιμος, δεν τον έχει πλέον ανάγκη και τον συνθλίβει.
Η ομιλία του Ομπάμα απευθύνεται στους πανικόβλητους ανθρώπους που αρνούνται να σκεφτούν τα βαθύτερα αίτια της κρίσης κι αρκούνται στην εύκολη εξήγηση:
«Αυτός που με απειλεί είναι ο άλλος, ο ξένος, ο διαφορετικός, που διαβρώνει τις αξίες μου. Αυτός που ήρθε και μας άρπαξε τις δουλειές, που τον ταΐζουμε κι αυτός μας κλέβει και μας σκοτώνει».
Απευθύνεται στους ανθρώπους που η ρητορική κάποιου τούς αρκεί ώστε να τον θεωρήσουν «αντισυστημικό», ακόμα κι αν έχει πλουτίσει από το ίδιο το σύστημα. Σ’εκείνους που σε λίγα χρόνια θα γεμίσουν την Ευρώπη με φασιστικά καθεστώτα, από αντίδραση, για να φέρουν στην εξουσία τους «αντισυστημικούς», παραβλέποντας ότι έχουν βάψει τα χέρια τους με αίμα.
Διερωτώμενος αν ο Ομπάμα έχει δίκιο, θυμήθηκα τον αναρχικό τραπεζίτη του Πεσσόα, ο οποίος λέει ότι αν μια κοινωνία δεν μπορεί να είναι ελεύθερη (θεωρώντας την ελευθερία ως τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου), ας επιλέξουμε τη λιγότερο οδυνηρή κοινωνική επινόηση. Θεωρώντας λοιπόν τη δυτική αστική δημοκρατία ως τη λιγότερο οδυνηρή κοινωνική επινόηση, έχει δίκιο. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται τον καθαγιασμό των ανοσιουργημάτων που έγιναν και γίνονται εξ ονόματός της.