Προ ημερών ολοκληρώθηκαν και δόθηκαν στη δημοσιότητα τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για τη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τα οποία προγραμματίζονται να εφαρμοστούν καθολικά το σχολικό έτος 2023-2024. Η ανακοίνωσή τους και μόνο μαγνητίζει το ενδιαφέρον του εκπαιδευτικού (ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι). Εγώ προσωπικά ασχολήθηκα μαζί τους με θετική προδιάθεση, κυρίως λόγω του ότι το τελευταίο διάστημα παρακολουθώ τις μεταρρυθμίσεις της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, τις οποίες μάλιστα βρίσκω ιδιαιτέρως θετικές και προς τη σωστή κατεύθυνση. Πιστεύω λοιπόν ότι τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών είναι κατ ́ αρχήν μια πινελιά ευρωπαϊκής καινοτομίας στον χώρο της εκπαίδευσης.
Αρχικά είναι αισθητή η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού υλικού, που δεν εξαντλείται μόνο στην αναδιοργάνωση του γνωστικού περιεχομένου, αλλά επιδιώκει τη διαθεματικότητα, μέσω της συνάφειας επιμέρους γνωστικών αντικειμένων, και την αναγωγή σε ένα τελικά μεταγλωσσικό και μεταγνωσιακό επίπεδο, με ό,τι ευνοϊκό αυτό συνεπάγεται για την κριτική ικανότητα του μαθητή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μάθημα της ιστορίας: η καθιερωμένη έως τώρα, στο Γενικό Λύκειο, κατάτμηση του ιστορικού περιεχομένου δίνει τη θέση της σε μια πολυεπίπεδη εξέταση των ανθρωπίνων κοινωνιών, επιτρέποντας έτσι συνάφειες πέραν της ιστορικής προσέγγισης (π.χ. θεσμοί και κρατική οργάνωση, μέσα παραγωγής, ζητήματα ασφάλειας από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή).
Πάνω από όλα όμως τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών εισαγάγουν πολλαπλές μεθόδους αξιολόγησης των μαθητών και εναρμονίζονται με ευρωπαϊκές πρακτικές. Έτσι ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να καταθέσει τον δικό του φάκελο επιτευγμάτων (το ονομαστό Portfolio) ή μια (αυτο-)αξιολόγηση των γνωστικών δυνατοτήτων του (το λεγόμενο Lernbericht ή Reflexion στα γερμανικά). Κατά αυτόν τον τρόπο αναλαμβάνει ο ίδιος ο μαθητής ένα σημαντικό μερίδιο την επιτυχίας της διδασκαλίας: καλείται ο ίδιος όχι μόνο να εκθέσει το τί έμαθε, αλλά και πώς θα βελτιώσει τις μαθησιακές του ικανότητες.
Τέλος πρέπει να επισημανθεί ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού και του μαθητή, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αλλάζει. Ο εκπαιδευτικός αποκτά μεγαλύτερη αυτονομία και ο μαθητής καλείται να παίξει πιο ενεργό ρόλο. Τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών εισηγούνται μεταξύ άλλων τη μέθοδο της ανεστραμμένης τάξης, στην οποία ο μαθητής καλείται να παίξει το ρόλο του εκπαιδευτικού. Οι ομαδικές συνεργατικές εργασίες παράλληλα ενισχύουν την εκμάθηση και διευκολύνουν τη διεπίδραση μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Σε όλο αυτό ο εκπαιδευτικός καλείται να παίξει έναν νέο ρόλο, τον οποίο ο ίδιος δεν γνωρίζει. Πρέπει λοιπόν να τον μάθει. Και αυτό ακριβώς είναι η πρόκληση των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών: θα μπορέσει τελικά ο εκπαιδευτικός να γίνει ο κομιστής αυτού του καινούργιου ρεύματος ή θα ενσωματώσει τις νέες οδηγίες στο κανονιστικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο ο ίδιος τα προηγούμενα χρόνια έδρασε; Η μεταρρύθμιση που βρίσκεται σε εξέλιξη στην παιδεία προοιωνίζει κάτι καλό. Θα πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς εκπτώσεις, ώστε επιτέλους η Ελλάδα να ανέβει στο άρμα των χωρών της κεντρικής Ευρώπης