Καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του ο άνθρωπος παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο αντίρροπες δυνάμεις: από τη μία την έμφυτη αλλά και κοινωνικά τροφοδοτούμενη ανάγκη για διαφοροποίηση και από την άλλη τη σχεδόν επιτακτικά επιβαλλόμενη τάση για ομοιογένεια. Κι ενώ μαθαίνει από μικρός να επιζητεί με ζήλο να σφυρηλατήσει τη δική του ιδιαίτερη και ξεχωριστή προσωπικότητα, την ίδια στιγμή βομβαρδίζεται καταιγιστικά από πρότυπα ζωής, συμπεριφοράς και ενδυμασίας πανομοιότυπα, τα οποία «καλείται» αδιακρίτως να υιοθετήσει για να μην εξοβελιστεί, να μην απωλέσει το ρόλο του ως ον κοινωνικό.
Αυτή η ανάγκη της κοινωνικής συμμόρφωσης καθίσταται τελικά για την πλειονότητα των ανθρώπων και η πιο ισχυρή. Οι έντεχνα δομημένοι μηχανισμοί του εμπορίου, της προπαγάνδας και η καταλυτική επίδραση των ΜΜΕ καταφέρνουν να μετατρέψουν διαφορετικούς ανθρώπους απανταχού της γης σε ομοιόμορφους καταναλωτές του ίδιου καφέ, των ίδιων μουσικών ακουσμάτων, του ίδιου τρόπου ενδυμασίας και το χειρότερο; φερέφωνα των ίδιων αντιλήψεων και αναμασημένων ιδεών. Μια αδιαφοροποίητη μάζα κατευθυνόμενων ανθρώπων που συνεχίζουν να βαυκαλίζονται με την ιδέα ότι οι συνήθειές τους είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής.
Δεν αρκεί βέβαια μόνο ή ύπαρξη των μηχανισμών αυτών, για να επιβληθεί μια μόδα. Υπάρχουν βαθύτερες ψυχικές και κοινωνικές ανάγκες που <<σπρώχνουν >> τον άνθρωπο να απαρνηθεί την ατομικότητά του, να λησμονήσει τα προσωπικά του όρια και να ενστερνιστεί άκριτα οτιδήποτε προβάλλεται ως νεωτεριστικό. Οι προσωπικές ανασφάλειες και η έμφυτη τάση του να είσαι κοινωνικά αποδεκτός- γιατί από μικρός μαθαίνεις πως αρέσεις στους ανθρώπους όταν είσαι κάτι, κατά προτίμηση αυτό που είναι οι ίδιοι-, λειτουργεί πιεστικά στο νου και την ψυχή και σε μεταβάλλει σε ανδράποδο ευκαιριακών συρμών και απολαύσεων. Ιδιαίτερα η βιομηχανία της μόδας που προβάλλει και προωθεί την αξία του προσωπικού στυλ/ ύφους κάθε άλλο παρά προσωπικό στυλ δημιουργεί. Το αντίθετο μάλιστα: κατασκευάζει πανομοιότυπες σχεδόν ενδυματολογικά εικόνες ανθρώπων που στραγγαλίζουν την όποια ατομική ιδιαιτερότητα, για να ανταποκριθούν στο ντύσιμο «της μόδας».
Η γοητεία αυτού του κόσμου έγκειται στην ποικιλομορφία σχημάτων, χρωμάτων, σωμάτων και ψυχών που χαρακτηρίζει τη φύση και τον άνθρωπο, ο οποίος αποτελεί μέρος αυτής της φύσης. Και επειδή φύση και κοινωνία εδώ και αιώνες αλληλοσυμπληρώνονται και δεν είμαστε «ούτε θεοί ούτε θηρία», όπως θα έλεγε και ο διάσημος πρόγονός μας Αριστοτέλης καλό είναι να εκχωρούμε στην κοινωνία εκείνο μόνο το ποσοστό της ελευθερίας μας που είναι απολύτως απαραίτητο, για να μην αποκλειστούμε από αυτήν. Την υπόλοιπη ελευθερία ας την κρατήσουμε για εμάς για να μπορούμε στο τέλος να πούμε ότι δεν είμαστε αυτό που μας συνέβη αλλά αυτό που επιλέξαμε εμείς να γίνουμε.
* Η Αναστασία Κακαρούμπα είναι εκπαιδευτικός