Η επικαιρότητα έφερε πάλι στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το στόρι: Ένας καθηγητής, λειτουργώντας για λογαριασμό μιας εταιρείας άμεσα σχετιζόμενης με ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του πλανήτη, κατηγορείται ότι κατόρθωσε να υποκλέψει δεδομένα τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook, με σκοπό να τα προωθήσει σε αμερικανούς ενδιαφερομένους, προς επηρεασμό του αποτελέσματος των σχετικών προεδρικών εκλογών του 2016. Και αυτό συνιστά – προφανώς – παραβίαση της προστασίας των δεδομένων των χρηστών αυτών, καθώς έγινε χωρίς να τους ζητηθεί καμία άδεια, ενώ το Facebook δεν τους προστάτευσε, ενώ όλα έγιναν εν κρυπτώ, ενώ, ενώ, ενώ…
Ακριβώς έτσι έχουν τα πράγματα. Ή μάλλον ακριβώς έτσι θα έπρεπε να είχαν. Τι θέλει να πει ο ποιητής; Ότι ναι, είναι γεγονός ότι κανείς και καμιά δεν έχει το δικαίωμα να παρακολουθεί τις προτιμήσεις μου, να καταγράφει τις απόψεις μου, να σκιαγραφεί το κοινωνικοπολιτκό προφίλ μου χωρίς την έγκρισή μου.
Τι στ’ αλήθεια όμως κάνω εγώ προκειμένου να μη συμβούν όλα αυτά; Έχω εισέλθει στο παιχνίδι του κτισίματος του διαδικτυακού μου χαρακτήρα οικεία βουλήσει. Έχω διατυπώσει απόψεις, έχω διαφωνήσει, έχω διασκεδάσει, έχω αναρτήσει κείμενα, φωτογραφίες, στιγμές ενός χαρακτήρα. Προσωπικά, το έχω πράξει στο βαθμό που επιθυμώ, με τον τρόπο που επιθυμώ, με τους ανθρώπους που επιθυμώ και στην ποσότητα που θεωρώ αρκετή.
Τι είναι εκείνο που κάνει άπειρους ανθρώπους όμως – δικαίως θα πω ως ένα βαθμό – να γίνονται «μέλη» ενός κινήματος «delete_Facebook», αναρτώντας σχετικά πύρινα άρθρα στο… Facebook;
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια συλλογική συνειδητοποίηση ενός γεγονότος. Οτιδήποτε ανεβαίνει στο ίντερνετ δεν κατεβαίνει ποτέ. Ακόμη κι αν ο αναρτήσας το διαγράψει, το «κάψει», του κάνει βουντού, το εξοβελίσει. Όλοι οι ειδικοί, και στην Ελλάδα ο πλέον ειδικός, πρώην υποστράτηγος της ΕΛΑΣ και πρώην υπεύθυνος του Σώματος Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, Μανώλης Σφακιανάκης, έχουν τοποθετηθεί σχετικά. Δεν θα προβώ εδώ σε μαθήματα ηθικοπλαστιού περιεχομένου περί του τι, αν και πώς πρέπει να πράττει κανείς εκεί μέσα.
Εκείνο που είναι κρίσιμο είναι η διατύπωση του απλού ερωτήματος προς τον εαυτό μας: «Θα έβγαινα ποτέ σε μια πλατεία γυμνός;». Μάλλον όχι. Τι θα έκανα; Θα καθόμουν σπίτι μου ή θα κρυβόμουν σε κανένα ασκητικό κελί για να μην εκτεθώ; Ξανά όχι. Θα έβγαινα ντυμένος, σενιαρισμένος και κατά το δυνατόν εγκρατής, έχοντας συναίσθηση ότι βρίσκομαι σε κοινή θέα ανθρώπων που δεν γνωρίζω.
Προσοχή. Οι γραμμές αυτές επ’ ουδενί λόγω δεν έχουν σκοπό να αθωώσουν τον κατηγορούμενο καθηγητή, την εταιρεία ή το Facebook. Οι ευθύνες και των τριών είναι προφανώς μέγιστες και η δικαιοσύνη είναι η αρμόδια να τις αποδώσει όπως πρέπει.
Όμως σε έναν κόσμο που ακόμα βρίσκεται στην αυγή του και μας είναι εντελώς άγνωστος οφείλουμε να είμαστε τουλάχιστον υποψιασμένοι. Στο κατώφλι της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, το να βγει κανείς σε μια πλατεία γυμνός και να φωνάξει τα πιστεύω του ίσως να είναι προσωπικά επιζήμιο. Αν είναι μόνο ένας. Αν όμως το άθροισμα προσωπικών απερισκεψιών μεταφραστεί σε κοινωνική νόρμα, τίποτα δεν αποκλείει ότι μπορεί κάποια στιγμή να μετατραπεί και σε θεσμική κατοχύρωση. Επωφελούμενοι ήδη υπάρχουν, ας μην τους ονοματίσουμε εδώ. Νεροκουβαλητές θα βρεθούν περισσότεροι.
Καίριας σημασίας, το να μπορεί κανείς να κρύψει τη γύμνια του. Κι ακόμη σημαντικότερο το να γνωρίζει ότι δεν αρκεί ένα φύλλο συκής. Ακόμη κι αν το concept ενδείκνυται για την τελειότερη selfie…
* Ο Γιώργος Θεοδωρίδης είναι διοικητικός-πολιτικός επιστήμονας, υπ. Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο