Ο Μπαράκ Ομπάμα είναι ένας εξαιρετικά δημοφιλής πρόεδρος των Η.Π.Α.. Κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του, ωστόσο, αμέλησε να τηρήσει την υπόσχεσή του να κλείσει την στρατιωτική βάση του Γκουαντάναμο. Επανέφερε το ζήτημα τώρα, στο τέλος της προεδρίας του.
Το Γκουαντάναμο της Κούβας είναι περιοχή της οποίας το νομικό καθεστώς είναι ασαφές, γεγονός το οποίο αποτέλεσε σίγουρα μια καλή δικαιολογία για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν και εξακολουθούν να διαπράττονται εκεί. Πρόκειται για μια ιδιότυπη φυλακή, που έχει κρατούμενους ύποπτους για τρομοκρατία, μετά το χτύπημα της 11/9/2001, οι οποίοι δεν δικάστηκαν ποτέ ώστε να διαπιστωθεί εάν έχουν οποιαδήποτε εμπλοκή με τρομοκρατικές ενέργειες και υπέστησαν κάθε μορφής βασανιστήρια (εάν και μόνο ο εγκλεισμός και η στέρηση της ελευθερίας και άλλων βασικών δικαιωμάτων χωρίς δίκη και εγγυήσεις συνιστά μιας μορφής βασανισμό). Βέβαια, οι περισσότεροι κρατούμενοι του Γκουαντάναμο έχουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο απελευθερωθεί. Δεν αρκεί αυτό, όμως.
Πέρα από το πραγματικό γεγονός της άδικης στέρησης της ελευθερίας και των βασανισμών που υπέστησαν οι κρατούμενοι, η συγκεκριμένη υπόθεση έχει τεράστιο συμβολικό βάρος, και γι’ αυτό θα έπρεπε να τακτοποιηθεί άμεσα, και όχι οκτώ χρόνια μετά, σαν να ήταν κάτι που θα μπορούσε να περιμένει. Συμβολίζει την αποτυχία της αστυνομίας και της δικαιοσύνης να ελέγξει την τρομοκρατία και να την τιμωρήσει κατάλληλα· πρόκειται για έναν τόπο, πραγματική κόλαση επί γης, όπου άνθρωποι, οι οποίοι δεν πέρασαν ποτέ από δίκη ώστε να διαπιστωθεί η οποιαδήποτε εμπλοκή τους με την τρομοκρατία, υφίστανται μεταχείριση που αποτελεί ντροπή και αποτυχία του φιλελεύθερου πολιτισμού. Πόσοι άραγε από τους κρατούμενους έδωσαν πραγματικά χρήσιμα στοιχεία για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας; Πόσα τρομοκρατικά χτυπήματα αποφεύχθησαν μέσω των ανακρίσεων που διεξήχθησαν εκεί; Και αν κάποιοι από αυτούς είναι πραγματικά επικίνδυνοι, όπως ισχυρίζονται κάποιες πλευρές, γιατί δε δικάστηκαν ώστε να καταδικαστούν νομότυπα και να εκτίσουν την ποινή που τους αξίζει; Είναι μήπως πιο αρμόδιοι οι πράκτορες της CIA από τα αμερικάνικα δικαστήρια για να αποφασίσουν την τιμωρία τους;
Περισσότερο όμως, συμβολίζει μια λανθασμένη αντίδραση απέναντι στο τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στην Αμερική. Δεκαπέντε χρόνια μετά, η τρομοκρατία όχι μόνο δεν έχει αντιμετωπιστεί, αλλά έχει γιγαντωθεί και μεταφέρθηκε πλέον στην Ευρώπη, η οποία καλείται να αντιδράσει αποτελεσματικά, διαφυλάσσοντας, ευελπιστούμε, τις αξίες που γέννησε και τιμούν το σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Και βέβαια, δε λείπουν οι φωνές που φοβούνται ότι το Γκουαντάναμο απλά θα μετεγκατασταθεί, θα συνεχίσουν, δηλαδή, οι ίδιες ανακριτικές μέθοδοι πιθανόν σε άλλο μέρος με μεγαλύτερη μυστικότητα προφανώς και μακριά από την παγκόσμια κατακραυγή. Θα ήταν αφελές να αποκλειστεί αυτή η πιθανότητα όπως αφελής ίσως είναι και η προσδοκία ότι στην Ευρώπη δεν πρόκειται να συμβούν ποτέ τέτοιες παράτυπες ανακρίσεις. Είναι ένα ζήτημα που ο απλός, καθημερινός πολίτης δε μπορεί να επηρεάσει δραστικά. Αυτό που μπορεί όμως και οφείλει να κάνει – τώρα μάλιστα που η τρομοκρατία ήρθε λίγο πιο κοντά μας – είναι να προσπαθήσει να ενημερώνεται σωστά, να κατανοήσει όσο μπορεί την αιτία του προβλήματος και να επικροτεί τη στάση των νομικών που, συνεπείς στην επιστήμη και τις αξίες του διαφωτισμού, υπερασπίζονται τις αξίες της δημοκρατίας και του εγγυήσεις του ποινικού δικαίου.
* Η Αννα Κιβρακίδου είναι δικηγόρος, διδάκτωρ Ποινικού Δικαίου.