Εαν το κύριο χαρακτηριστικό του προηγούμενου αιώνα ήταν οι επαναστάσεις, τότε αυτός ο αιώνας χαρακτηρίζεται από τα δημοψηφίσματα.
Όπως σχεδόν οι μισοί Βρετανοί ψηφοφόροι, έτσι κι εγώ ψήφισα “BritaIN” στο δημοψήφισμα της περασμένης εβδομάδας(μιας η Κύπρος είναι μέλος της Κοινοπολιτείας), και φυσικά είμαι απογοητευμένη με το αποτέλεσμα. Αλλά, όπως λένε οι Άγγλοι καπιταλιστές αυτές τις μέρες, κάθε καταστροφή φέρνει μαζί της μια νέα ευκαιρία, κι έτσι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία για να φέρουμε ορισμένες αναγκαίες—ριζοσπαστικές ίσως—αλλαγές. Τα δημοψηφίσματα αποτελούν ένα από τα πιο επικίνδυνα εργαλεία της δημοκρατίας. Σε μια ψηφοφορία για ένα—περίπλοκο—θέμα, ένας μικρός αριθμός ανθρώπων μπορεί να αλλάξει την πορεία μιας ολόκληρης χώρας για πολλές γενιές. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια απλή πλειοψηφία.
Τα δημοψηφίσματα μπορούν επίσης παρουσιάσουν σύνθετα ζητήματα σε μορφή απλοϊκής επιλογής, ποντάροντας στην αστάθεια του λαϊκισμού. Το δημοκρατικό επιχείρημα κατά των δημοψηφισμάτων λέει πως το εκλογικό σώμα του δίνεται ήδη την ευκαιρία να ψηφίσει για μεγάλα θέματα, στις γενικές εκλογές. Τα τελευταία χρόνια, είδαμε πολλά κόμματα σε όλο τον κόσμο επανειλημμένα να υπόσχονται δημοψηφίσματα στους ψηφοφόρους τους με απώτερο σκοπό να κερδίσουν την υποστήριξή τους και να σχηματίσουν κυβερνήσεις. Και έρχεται η ώρα που αυτές οι υποσχέσεις πρέπει να υλοποιηθούν και δυστυχώς να φέρουν μαζί τους μια περίοδο αναταραχής και παράλυσης.
Γιατί, λοιπόν, αφήνουμε ένα—επικίνδυνο—ψηφοδέλτιο να ταράξει τις ισορροποίες; Αξίζουν όλοι αυτοί οι κίνδυνοι που φέρει μαζί του ένα δημοψήφισμα; Ποιοι είναι οι λόγοι που οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να συμφωνήσουν;
Δύο λόγοι: Οι πολίτες φαίνεται να θέλουν την ευκαιρία να ψηφίσουν για κάποια θέματα χωριστά από τις γενικές εκλογές, και επίσης τα δημοψηφίσματα δίνουν την αίσθηση πως θα ακουστεί και θα κυριαρχήσει η γνώμη του λαού. Το σημερινό πολίτευμα δεν χαρακτηρίζεται από την ιδεολογία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η δημοκρατία ως ιδέα περνάει κρίση, και τα δημοψηφίσματα έχουν αντικαταστήσει τις ενεργές επαναστάσεις. Τα δημοψηφίσματα αρέσουν στους ψηφοφόρους επειδή προσφέρουν την ελευθερία να πάνε ενάντια στη θέση που κατέχει το πολιτικό κόμμα που κυβερνά. Είναι μια νόμιμη και λιγότερο επικίνδυνη λύση—σε σχέση με μια επανάσταση—για να ακουστούν τα αιτήματα του λαού, και ο λαός αρκείται με την εκ του ασφαλούς αυτή επιλογή. Δεν βλέπει τη διαφορά μεταξύ δημοψηφίσματος—μια επιλογή που καθορίζει και στην παρουσιάζει η κυβέρνηση, που θα παραμείνει στην εξουσίακαι μετά το δημοψήφισμα—και επανάστασης—μια επιλογή που πιγάζει από τον λαό τον ίδιο, που ζητάει αλλαγή της ίδιας της κυβέρνησης—.
Τα αισθήματα του ηρωισμού και της ψευτοπαλικαριάς κάνουν αρκετούς—όπως τους φίλους μας τους Άγγλους—να πιστεύουν πως τα δημοψηφίσματα θα γραφτούν στην ιστορία ως ριζοσπαστικά γεγονότα που χάραξαν τον δρόμο για μια νέα αρχή, όπως έκαναν οι επαναστάσεις του 19ου και του 20ου αιώνα. Είναι, όμως, τώρα καιρός για ψευτομαγκιές και ψευδαισθήσεις; Ίσως τα δημοψηφίσματα του 21ου αιώνα να έχουν να μας διδάξουν κάτι άλλο από αυτό που οραματίζονται οι υποστηρικτές τους· πως ο λαός πιστεύει πλέον πως δεν χρειάζεται να διοικείται γιατί κανέις δεν είναι άξιος. Και αν αυτό ισχύει, οδεύουμε προς πλήρη αναρχία και χάος.
* Η Φραντζέσκα Λαμπιδονίτη είναι φοιτήτρια στη Σκωτία στο master του Innovation, Technology and the Law.