Η Ελλάδα αιμορραγεί. Όχι αποκλειστικά οικονομικά, δεν θα με απασχολήσει εδώ η οικονομική δυσπραγία και η πολιτική διαφθορά, καθώς «η Ελλάδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα» όπως είχε πει ο Νίκος Καζαντζάκης. Εκείνο όμως που είναι θανατηφόρο για αυτόν τον τόπο, γι’ αυτήν την πατρίδα είναι η επιστημονική αφαίμαξη που έχει υποστεί. Η διαρροή ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό. Αυτό θα οδηγήσει στο μαρασμό και τη διάβρωση των κοινωνικών θεμελίων. Ωθούμε τους νέους να γίνουν μεγάλοι επιστήμονες (δεν θα κρίνουμε τον τρόπο, το κίνητρο και την επιτυχία αυτής της τακτικής, κατάλοιπο της αίσθησης κατωτερότητας απέναντι στα άλλα δυτικά αναπτυγμένα κράτη, που επικράτησε μετά την απελευθέρωση), έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης, ήθος, δημιουργική φαντασία, πρωτότυπες ιδέες, εργατικότητα, πάθος να διαθέσουν… σε χώρες του εξωτερικού που δίνουν κίνητρα και ανοίγουν δρόμους.
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει υποκλιθεί πολλές φορές μπροστά σε έναν ελληνικό εγκέφαλο σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Η Ελλάς ήταν ανέκαθεν ένα εργοστάσιο παραγωγής επιστημόνων και πτυχιούχων με προοπτικές και πείσμα, με φιλότιμο και αξία. Αυτό είναι ίσως το βασικότερο εθνικό «προϊόν» που εξάγουμε σε υπεραρκετές ποσότητες και με μεγάλη επιτυχία. «Ο κόσμος αυτός είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται. Η Ελλάδα είναι ο κόσμος που συστέλλεται» παραδέχεται ο Ουγκώ και το αποδεικνύει η καθημερινότητα της κρίσης. Αυτοί οι νέοι επιστήμονες, γνωστοί σε πολλές χώρες, βραβευμένοι σε διεθνές επίπεδο, αναγνωρισμένοι σε εξειδικευμένους κλάδους, παραμένουν άγνωστοι στο ελληνικό κοινό. Δεν προβάλλονται από τα ΜΜΕ, δεν είναι δημοφιλείς και το κυριότερο δεν αποτελούν πρότυπα για τους νεότερους. Η διαδικτυακή πλοήγηση θα μπορούσε να οδηγήσει στη γνωριμία με αυτούς, αλλά εξαντλείται στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, στην υποκλοπή μουσικής και ταινιών, στην έρευνα αγοράς καταναλωτικών αγαθών. Ελάχιστοι είναι αυτοί που πλοηγούνται σε ιστοχώρους επιστήμης, ώστε να ανακαλύψουν τους Έλληνες που τιμούν επάξια το όνομα των προγόνων μας.
Παραμένουν στην αφάνεια λοιπόν οι μαθητές που διακρίθηκαν στην Ολυμπιάδα Αστρονομίας και Αστροφυσικής, όσοι κέρδισαν μετάλλια στην Βαλκανική Ολυμπιάδα Μαθηματικών, όσοι μπαίνουν σε υψηλόβαθμες σχολές (παρόλο που ο ΟΟΣΑ κατατάσσει τους έλληνες μαθητές στις τελευταίες θέσεις με αξιοθρήνητα ποσοστά), και κανείς δεν τους γνωρίζει, δεν ασχολείται με το μέλλον και τις προοπτικές τους για σταδιοδρομία. Θα ήταν πιο ενδιαφέροντες αν χόρευαν, τραγουδούσαν ή ερωτοτροπούσαν σε κάποιο reality της αξιοθρήνητης τηλεοπτικής σκουπιδομηχανής ή ασχολούνταν με αποχρώσεις του γκρι ή με το πόση καρύδα έφαγαν οι επιζήσαντες εκπομπής με υψηλή τηλεθέαση.
Ποιος ο λόγος λοιπόν να ασχοληθούμε με τη Μαρία Δημακοπούλου απόφοιτη του Μετσόβειου Πολυτεχνείου η οποία εργαζόμενη σε ομάδα αλγόριθμων της Google, δίπλα σε εξειδικευμένους διεθνούς φήμης μελετητές από όλο τον κόσμο, μόνη αυτή κατάφερε να λύσει πρόβλημα άλυτο για τρία χρόνια στους επεξεργαστές της Intel; Καταδικασμένη στα τάρταρα της λήθης και η Ελένη Αντωνιάδου που στα εικοσιπέντε της χρόνια, με πρωτοποριακή έρευνα στην νανοτεχνολογία και την αναγεννητική ιατρική στην Αμερική, κέρδισε εννέα υποτροφίες εργάζεται στη NASA και αναδείχτηκε «γυναίκα της χρονιάς» από επιτροπή της Βρετανικής διοργάνωσης FDM. Στην ίδια μοίρα βρίσκεται και ο Θοδωρής Καλλιφατίδης που έχει χαρακτηριστεί ως ο κορυφαίος εν ζωή συγγραφέας και διανοούμενος στη Σουηδία και η Μαρία Θέμελη πρωτοπόρος στον τομέα ανοσοθεραπείας για τη θεραπεία του καρκίνου, που ήταν γυναίκα της χρονιάς στην Ολλανδία για το 2017. Είναι ενδεικτικά αυτά παραδείγματα της αστείρευτης διανόησης που έχει να προσφέρει η σύγχρονη Ελλάδα και της πραγματικά οδυνηρής απώλειάς της, αφού αυτοί και οι όμοιοί τους εργάζονται και αποδίδουν τα μέγιστα στο εξωτερικό και όχι στην ενδοχώρα.
Η επιστροφή τους μας πονάει και αποτελεί λυδία λίθο του εκπαιδευτικού συστήματος και της πολιτικής αναλγησίας, της έλλειψης κινήτρων για επάνοδο στη χώρα, ή για παραμονή σε αυτήν τόσων νέων που αξιώνουν σταδιοδρομία ανάλογη των σπουδών και των προσόντων τους. Οι λίγοι ελάχιστοι εναπομείναντες γίνονται άθυρμα της πολιτικής και κοινωνικής διαφθοράς, των πελατειακών υπηρεσιών των κομματικών μορφωμάτων και της διαιώνισης της ηθικής και κοινωνικής παρακμής.
Από την άλλη δεν μας ταιριάζει να σκεφτόμαστε εγωκεντρικά και ως άγονοι ομφαλοσκόποι, αλλά να νιώσουμε άνθρωποι, αυτό που ο Σωκράτης έθεσε ακόμα πιο εύστοχα, λέγοντας πως «δεν είναι Αθηναίος, ούτε έλληνας πολίτης, αλλά πολίτης του κόσμου» και ως απόγονοι του οφείλουμε να σεβόμαστε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί και αυτός ο πλανήτης διαχρονικά έχει ανάγκη από την ελληνική διανόηση που αγαπά τον άνθρωπο και όχι από απλά ευφυείς ανθρώπους, όπως αποκρυσταλλώνει στα λόγια του και ο Ρίτσος : «Τι θέλουν οι ξένοι στον τόπο μας… εμείς δεν μισούμε κανέναν. Αφήστε μας να αγαπάμε τον κόσμο. Να σας αγαπάμε. Εμείς άλλον εχθρό δεν έχουμε παρά μονάχα εκείνον που δεν σέβεται τον Άνθρωπο». Ο Έλληνας ανήκει στον κόσμο, ανήκει σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, αυτό είναι το χρέος μας, η διάδοση της γνώσης, της επιστήμης, της γλώσσας, της καλαισθησίας, του ήθους, του ανθρωπισμού και των αξιών. Η Ελλάδα εξυμνεί και διαδίδει τον ολόπλευρο και όχι κατακερματισμένο άνθρωπο, αυτόν που αγαπά τη δόξα, την προκοπή, τον έρωτα, τη γιορτή την τέχνη και το καθολικό και το αιώνιο, όπως αυτό βιώνεται από μεγάλες ψυχές και όχι θνητά μυαλά. Τα πνευματικά ιδεώδη είναι οι πρεσβευτές της Ελλάδας το εξωτερικό, συνθέτουν το σύγχρονο ελληνικό κοσμοπολιτισμό, που θα αναδείξει την αξία και τη διαχρονικότητα μας και θα δρέψει τις δάφνες της προόδου και της υστεροφημίας επιβεβαιώνοντας τον Νίτσε που θεώρησε τους Έλληνες ηνιόχους κάθε επερχόμενου πολιτισμού.
Η Σοφία Ι. Μαργαρίτη είναι φιλόλογος – συγγραφέας