Οι άνθρωποι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στο κοπιώδες έργο της μετάφρασης εγγράφων της Ευρωπαϊκής Ενωσης φαίνεται να νοσταλγούν τον «παλιό καλό καιρό», όταν περνούσαν ώρες ξεφυλλίζοντας σκονισμένα λεξικά και δακτυλογραφώντας ογκώδη έγγραφα.

Ο λόγος που αναπολούν αυτή τη «ρετρό» εποχή έχει να κάνει με τις βασικές διαφορές της με το σήμερα, που δεν είναι άλλες από την προσθήκη της τεχνολογίας και τη μείωση του προσωπικού, δύο συνθήκες που φαίνεται να έχουν σχέση αιτίου και αιτιατού.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico, οι μεταφραστές που εργάζονται στα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών φαίνεται πως είναι τα πρώτα θύματα της Τεχνητής Νοημοσύνης εργαζομένων για την ΕΕ.

Οι μηχανές υψηλής τεχνολογίας, που μπορούν να διατρέξουν την ευρωκρατική ορολογία με ταχύτητα ρεκόρ, έχουν αντικαταστήσει εκατοντάδες μεταφραστές, συρρικνώνοντας ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα τμήματα των πολύγλωσσων θεσμικών οργάνων των Βρυξελλών.

Οι μεταφραστές ήταν και παραμένουν απαραίτητα γρανάζια στην περίπλοκη μηχανή της Ενωσης, καθώς κάθε επίσημο κείμενο πρέπει να μεταφράζεται ταυτόχρονα στις 24 γλώσσες, πριν τεθεί σε ισχύ. Το έργο αυτό, που ήταν κάποτε αμιγώς ανθρώπινο, είναι πλέον υβριδικό και πολλοί αναρωτιούνται αν, με την εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, θα καταλήξει αμιγώς μηχανικό.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η μεταφραστική μονάδα της ΕΕ συρρικνώθηκε κατά 17% την τελευταία δεκαετία, καθώς διεύρυνε τη χρήση της μηχανικής μετάφρασης.

«Ο κόσμος αλλάζει και η μετάφραση δεν μπορεί να μείνει πίσω» σχολιάζει ο Σπυρίδων Πήλος, πρώην υπάλληλος της Επιτροπής που επέβλεψε την εισαγωγή των μηχανών μετάφρασης το 2013, θεωρώντας τις αναγγελίες θανάτου του κλάδου υπερβολικές. «Η μηχανική μετάφραση βοηθά τους μεταφραστές αλλά δεν μπορεί να τους αντικαταστήσει. Υπάρχει πάντα ανάγκη για επικύρωση από εμπειρογνώμονες».

Η ψηφιακή μετάβαση της μετάφρασης στην ΕΕ

Ηδη από την αρχή της χιλιετίας, με τη μαζική είσοδο νέων κρατών-μελών, προέκυψε επιτακτική ανάγκη για πιο αποτελεσματικά εργαλεία μετάφρασης, καθώς το μεταφραστικό τμήμα έπρεπε πλέον να διαχειρίζεται 24 γλώσσες.

Για αυτόν τον λόγο η Κομισιόν χρειάστηκε να αποσύρει το παλιό και δυσκίνητο σύστημα μετάφρασης, βάσει του οποίου έπρεπε χειροκίνητα να δημιουργούνται λεξικά, γραμματικοί κανόνες και κανόνες μετασχηματισμού, καθώς δεν ήταν κατάλληλα εξοπλισμένο για τις γλώσσες των νέων εργαζομένων από την Ανατολική Ευρώπη. 

Ο όγκος εργασίας του μεταφραστικού οργάνου, όμως, αυξήθηκε κι άλλο στην πορεία, από περίπου 2 εκατομμύρια σελίδες το 2013 σε 2,5 εκατομμύρια το 2022, σύμφωνα με όσα δήλωσε εκπρόσωπος του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ στο Politico.

Ενα νέο σύστημα βασισμένο σε δεδομένα τέθηκε σε λειτουργία το 2013 – μόνο για να αντικατασταθεί τέσσερα χρόνια αργότερα από ένα ακόμη πιο εξελιγμένο και αποτελεσματικότερο σύστημα μετάφρασης. Αυτό χρησιμοποιεί ένα τεχνητό νευρωνικό δίκτυο, ή κόμβους υπολογιστή σε μια δομή που μιμείται τους νευρώνες, για να προβλέψει την αλληλουχία των λέξεων.

Αυτά τα προηγμένα εργαλεία έχουν καλή σχέση ποιότητας-τιμής, αλλά δεν έχουν καθόλου καλές συνέπειες για τους μεταφραστές που δουλεύουν για την Ε.Ε. Συγκεκριμένα, στη διάρκεια μιας δεκαετίες χάθηκαν περίπου 450 θέσεις εργασίας, δηλαδή περίπου το 1/5 του εργατικού δυναμικού.

Αυτή η μείωση είχε παράλληλες συνέπειες στην ψυχική υγεία των εργαζομένων, που παρά τη «μηχανική υποστήριξη» ήρθαν αντιμέτωποι με μεγάλο φόρτο εργασίας και μεγάλη πίεση να αποδώσουν. Αυτό που εκπλήσσει, όμως, είναι ότι παρά τη μείωση του μόνιμου προσωπικού ο προϋπολογισμός του μεταφραστικού τμήματος αυξήθηκε από 26,5 εκατ. ευρώ το 2012 σε 35,8 εκατ. ευρώ το 2023, λόγω της αύξησης του ποσοστού εξωτερικής ανάθεσης.

Η απασχόληση λιγότερων μόνιμων μεταφραστών σημαίνει, σύμφωνα με όσα δήλωσε στο Politico ο Κριστιάνο Σεμπαστιάνι, πρόεδρος της «Renouveau et Démocratie», μιας συνδικαλιστικής οργάνωσης που εκπροσωπεί τους υπαλλήλους της ΕΕ, μεγαλύτερη κυριαρχία της αγγλικής. «Η υπεράσπιση της πολυγλωσσίας δεν είναι μια δημοφιλής μάχη, επειδή είναι δαπανηρή» είπε χαρακτηριστικά.

Το μέλλον της μετάφρασης με την Τεχνητή Νοημοσύνη

Οι μεταφραστές της ΕΕ τονίζουν ότι καθημερινά η δουλειά τους αφορά όλο και περισσότερο στον εντοπισμό λαθών και στην προσαρμογή των μεταφρασμένων από μηχανήματα κειμένων στον τρόπο ομιλίας και γραφής της ΕΕ, αυτό που στη γλώσσα των μεταφραστών ονομάζεται «post editing».

Οι νέοι μεταφραστές, όμως, είναι αυτοί που φαίνεται να επωμίζονται το κύριο βάρος της αυτοματοποίησης, καθώς οι θέσεις εργασίας εισαγωγικού επιπέδου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν μειωθεί, παρά τον αυξημένο φόρτο εργασίας. Αυτό μεταφράζεται σε μείωση του  ετήσιου αριθμού νέων προσλήψεων, από 112 το 2013 σε 59 το 2022, σύμφωνα με το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ.

Οι επίδοξοι μεταφραστές της ΕΕ χρησιμοποίησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να διαμαρτυρηθούν για τις δυσκολίες τους να βρουν δουλειά στα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών, που διαχρονικά απορροφούν αποφοίτους μεταφραστικών σχολών.

Παρ’ όλα αυτά, οι μεταφραστές που ειδικεύονται σε λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες έχουν ευκολότερη πρόσβαση στην Επιτροπή, δεδομένου ότι υπάρχει λιγότερος ανταγωνισμός γύρω από τις σπανιότερες γλώσσες, όπως σημειώνει η Σίλα Καστίγιο, υπεύθυνη ενός μεταπτυχιακού προγράμματος μετάφρασης στο Dublin City University.

Ακόμα, όπως υπογραμμίζει ο κ. Πήλος στο Politico, «ο μεταφραστής έχει πάντα την [τελική] ευθύνη και είναι υπόλογος για τα αποτελέσματα» – ειδικά όταν πρόκειται για σημαντικά έγγραφα. Οι θεσμοί, ωστόσο, εξακολουθούν να εμπιστεύονται την εχεμύθεια των ανθρώπων αντί των μηχανών, αναθέτοντάς τους εξολοκλήρου τις μεταφράσεις ευαίσθητων εγγράφων που δεν πρέπει να διαρρεύσουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News