Η χριστιανική γιορτή που κατ’ εξοχήν γιορτάζουμε οι Έλληνες εντός και εκτός Ελλάδος είναι το Πάσχα. Έχει σχέση αυτό με την ορθόδοξη πίστη μας ή μήπως με την ιδιαίτερη παράδοση αυτής τής γιορτής στην Ελλάδα ή απλώς με το γεγονός ότι συνδέεται άρρηκτα με ένα έντονο  ανοιξιάτικο κλίμα που αναδεικνύει την Γιορτή;  Ή μήπως όλα μαζί συγκλίνουν στον ιδιαίτερο εορτασμό τού «Ελληνικού Πάσχα» όπως το γνωρίζουμε; Προσωπικά πιστεύω αυτό το τελευταίο.

Πάσχα σημαίνει «πέρασμα, διάβαση» στα Εβραϊκά απ’ όπου προέρχεται η λέξη και στην ιουδαϊκή αντίληψη συμβόλιζε μεταφορικά την μετάβαση από την γη τής δουλείας, την Αίγυπτο, στην γη τής επαγγελίας, την Χαναάν. Στην χριστιανική αντίληψη, όπως εξηγήθηκε από τους Πατέρες τής Εκκλησίας, έχει άλλο νόημα η μετάβαση: είναι η μετάβαση από τον θάνατο στην ζωή με την Ανάσταση τού Χριστού, η οποία   σφραγίζει θεολογικά και απαντά μεταφυσικά (ή «εσχατολογικά», όπως λέγεται) στην μεγαλύτερη προσδοκία τού ανθρώπου, την υπόσχεση τής μετά θάνατον ζωής. Ότι δεν τελειώνει η ύπαρξή μας με την φθορά τού υλικού σαρκίου μας.

Το ομολογιακό κείμενο που περιέχει με θαυμαστό τρόπο, στα Ελληνικά εξ αρχής διατυπωμένο, το σύνολο των αρχών που συνιστά την πίστη μας, εννοώ το «Σύμβολον τής Πίστεως»,  φθάνει στην κορύφωσή του με την ρητή διατύπωση «προσδοκῶ άνάστασιν νεκρῶν καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Αυτή η «ανάσταση νεκρών» είναι το χριστιανικό Πάσχα. Αυτή «η μέλλουσα ζωή» είναι το δικό μας Πάσχα. Αυτή η διττή υπαρξιακή «προσδοκία» είναι το Πάσχα των Χριστιανών που την αισθανόμαστε και την ονομάσαμε «Λαμπρή». Κι όλη αυτή η προσδοκία τής πίστης μας παίρνει την μορφή τού πιο μυστηριακού και δοξαστικού  ποιητικού ύμνου τής Χριστιανοσύνης, τού «Χριστός ανέστη». Ψάλλουμε στις εκκλησίες και αυθεντικά στην γλώσσα μας:

1. Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν
2. θανάτῳ θάνατον πατήσας
3. καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος

Χαρμόσυνο μήνυμα ο πρώτος στίχος. Μέγα μυστήριο ο δεύτερος στίχος. Σωτήρια επαγγελία η υπόσχεση τού τρίτου στίχου.

Δεν είμαι θεολόγος για να μπορώ να εξηγήσω δογματικά με εγκυρότητα αυτή την μεγαλύτερη στιγμή τής Χριστιανικής Πίστης τόσο στο κείμενο τού Συμβόλου που συνέταξαν οι Πατέρες των πρώτων οικουμενικών Συνόδων όσο και στην ερμηνεία τού ύμνου. Ωστόσο, επειδή στην Ορθοδοξία τα «μυστήρια» δεν είναι, ευτυχώς, ακατάληπτα για τον απλό πιστό, τολμώ να πω ότι η «ανάσταση τού Χριστού», η έγερσή του με θριαμβευτική νίκη επί τού θανάτου, αποτελεί εσχατολογικά το μεγαλύτερο σε ουσία, διάρκεια και προσδοκία «δώρο» που «χαρίζεται» στον άνθρωπο  ανοίγοντας άλλη προοπτική στην ζωή του. Για όσους πιστεύουν, φυσικά. Για όσους έχουν βαθιά στην ψυχή τους συμφιλιωθεί με  την «χριστιανική πίστη» με την αθωότητα τού μικρού παιδιού αλλά και την συχνή, δικαιολογημένη διανοητικά, αμφιβολία τού ώριμου ανθρώπου που φθάνει στην ειλικρινή ομολογία «πιστεύω, Κύριε∙ βοήθει μου τῇ ἀπιστίᾳ» μέσα στο Ευαγγέλιο (Μάρκ. 9, 24). Γιατί όπως λέει ο μεγάλος εν ζωή Άγγλος Χριστιανός διανοητής Κάλλιστος Ware: «είναι δυνατό να συνυπάρχει η πίστη με την αμφιβολία. Αυτά τα δύο δεν αποκλείονται αμοιβαία» (Ο Ορθόδοξος δρόμος, 1984, σελ.21).

Η χριστιανική θρησκεία δεν είναι διανοητικό προϊόν φιλοσοφικής σκέψης κάποιου συγκεκριμένου  διανοητή. Είναι ­―αυτό πιστεύουμε στον Χριστιανισμό― μια «ἐξ ἀποκαλύψεως» θρησκεία. Σ’ αυτή την  θρησκευτική πίστη η επαγγελία τής «αναστάσεως» και τής «μέλλουσας ζωής» μαζί με την προϋπόθεση όλων, την αγάπη, είναι το άλφα και το ωμέγα τής πίστης μας.

Η φράση «Χριστός ανέστη» λειτουργεί παραδοσιακά για τους ορθόδοξους Χριστιανούς, την περίοδο μετά την Ανάσταση επί σαράντα ημέρες, ως επανάληψη τής θείας επαγγελίας κατά την συνάντηση  των Χριστιανών μεταξύ τους (ιδίως παλαιότερα και σε μικρότερες κοινότητες). Είναι ένας συνδυασμός ευχής και χαιρετισμού. Κι αυτό γιατί η αναγγελία τής αναστάσεως συνδέεται στο Ευαγγέλιο (Ματθ. 28.9) με την προσφώνηση τού Χριστού όταν συναντά τις γυναίκες καθ’ οδόν προς τους μαθητές του  για να αναγγείλουν την μεγάλη είδηση.  Μία μόνο φράση τους λέει «Χαίρετε»! Έρχεται, λοιπόν, η αναγγελία τής αναστάσεως να συνδεθεί με χαρά και με χαιρετισμό που εύχεται την χαρά ως αποτέλεσμα τού χαροποιού μηνύματος τής ανάστασης.

Η πανδημία που περάσαμε και περνάμε ακόμη έδειξε ότι η ζωή μας μπορεί να αλλάξει από στιγμή σε στιγμή ―ακόμη και να πάψει να υπάρχει για τον καθένα μας. Τίποτε στην ζωή μας δεν είναι απολύτως προβλέψιμο ή δεδομένο. Οι «οριστικές» των ρημάτων μας με όλες τις «βεβαιότητές» μας πρέπει να είναι πολύ μετρημένες. Αυτά διδάσκει και η πικρή αυτογνωσία τής πανδημίας.

Τέλος, ως άνθρωποι είμαστε προικισμένοι ―μη το ξεχνάμε― με το χάρισμα τής ελευθερίας τής σκέψης και τής βούλησης. Εμείς επιλέγουμε την πίστη ή την απιστία. Το «Χριστός ανέστη» ως επαγγελία λύτρωσης και προσδοκία ζωής ή σαν μια ακόμη επίσημη θρησκευτική αργία και ευκαιρία ξεδόματος από την καθημερινότητα.

---

* Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News